8 Nisan Dünya Romanlar Günü önemi nedir? Ne zaman ortaya çıktı?

8 Nisan Dünya Romanlar Günü önemi nedir? Romanlar, yerleşik toplumlardan farklı bir yaşam tarzına sahip, dünyanın neredeyse her ülkesinde yaşayan, yüzlerce yıldır göçebelikle yarı-göçebelik arasında bir denge tutturarak yaşayan, son elli yıldır yerleşik hayata geçmeye çalışan, yeryüzünün kadim halklarından biridir. İşte 8 Nisan Dünya Romanlar Günü önemi nedir? Ne zaman ortaya çıktı? Sorularının cevaplarını haberimizde bulabilirsiniz...

Romanlar Hindistan’dan ayrılmalarından bu yana dünya genelinde elli ülkeye göç etmiştir. Nüfusları farklı kaynaklarda dünya genelinde on ila on dört milyon arasında sayılmaktadır. Geleneksel olarak çoğu araştırmacı (beşinci ve onuncu yüzyıllar arasında) Hindistan’dan Anadolu’ya, oradan da Balkanlar ve Avrupa’ya büyük ve monolitik bir grubun göç ettiğine yönelik bir teoriyi kabul etmektedir. Buralarda diğer diller ve kültürlerle ilişki Roman dilinin/kültürünün bölünmesine sebep olmuştur. Son dönem araştırmalar ise yeni bir teori ortaya çıkarmıştır ve buna göre küçük ve çok sayıda grup on birinci yüzyılın başlarında Gazneli işgalleri sırasında birbiri ardına ve farklı zamanlarda Hindistan’dan ayrılmış olup, daha sonra, on birinci yüzyılın sonlarında ve on ikinci yüzyılda , henüz Anadolu’dan öteye göc etmeden önce, ayırt edilebilir etnik kimlik oluşturmuştur. Benzer biçimde, geleneksel teoriler ilk Roman göçlerinin sanatçı ve eğlendiricilerden oluştuğunu savunurken, günümüz teorileri, özellikle Rajput bağlamında, daha somut bir savaşçı köken öngörmektedir. Her halukarda, Roman aileleri ve klanları başından itibaren, çalışma biçimleri ve meslekleri yerel ekonomilere ve fırsatlara göre çeşitlilik göstermekle birlikte, mesleklerine göre tanımlanmıştır.

Yine de, dilbilim tarihçileri Roman Çalışmalarında kökenle ilgili temel soruların detayları hakkında tartışmaya devam etse de, bize erken Roman tarihi konusunda yol gösteren belli başlı parametreler vardır. Öncelikle, Romanlar Hint kökenlidir ve dilleri Hint-Aryan kökenlidir. Roman toplulukları Hindistan’ı tek bir dille terk etmiş olsun olmasın, büyük olasılıkla Hint Prakrit dillerinden ve Sanskritçeden öğeler içeren bir dille konuşmaktaydılar. İkincisi, Hindistan’dan yola çıktıktan sonra kollektif olarak Farsça, Kürtçe ve Ermeniceden, ancak özellikle Bizans döneminde Anadolu’dayken Yunancadan çok sayıda sözcük edinmişlerdir. Anadolu’dan çok erken göç eden gruplar dışında, bütün Romanca lehçelerinde, Hint kökenli sözcüklerden sonra en çok Avrupa-öncesi sözcük Yunan kökenlidir. Üçüncüsü, hatrı sayılır gruplar Anadolu’dan öncelikle Balkanlara (on üçüncü yüzyıl) oradan kuzeye ve Avrupa’ya (on dördüncü ve on beşinci yüzyıllar) ve son olarak da, on dokuzunce yüzyılın sonlarında, Osmanlı hakimiyeti altındaki Moldova ve Voyvoda’da (modern Romanya) esaretten Amerika’ya ve Avusturalya’ya göç etmişlerdir. Bazı gruplar henüz on altıncı yüzyılda, kolonizasyon sırasında Amerika’ya gönderilmiştir.

Romanların yüzlerce yıl önce Avrupa topraklarına gelmeleriyle birlikte onlara yönelik olarak başlayan ırkçılık ve ayrımcılık, II. Dünya Savaşı’nda doruk noktasına ulaştı. Yüz binlerce Roman Nazilerin ölüm kamplarında katledildi. Bugün de Romanlara yönelik ırkçı ve ayrımcı uygulamalar devam ediyor. Fransa ve İtalya’da Romanlar sınır dışı edilirken, Türkiye’de de Romanlara yönelik saldırılar yaşanıyor.

8 Nisan 1971 tarihinde Londra’da toplanan Birinci Uluslararası Roman Kongresi, bu tarihin Dünya Romanlar Günü olarak kutlanmasına karar verdi. Romanlara yönelik ırkçılık ve ayrımcılık, yüz yıllardan bu yana varlığını sürdürüyor. Bu ırkçılık ve ayrımcılık, özellikle Nazi Almanyasında doruğa ulaştı. En az 500 bin Roman, Nazilerin ölüm kamplarında can verdi.

Bu büyük felaketten sonra Romanların durumu Avrupa’da ve Türkiye’de çok fazla değişmedi. Bu gün de Roman halkına yönelik ırkçılığın, ayrımcılığın ve tahammülsüzlüğün işaretlerini her yerde görüyoruz.

Örneğin İtalya’da Romanların “hizmetine sunulan” kamp yerleri, insan hakları standartlarıyla uzaktan ve yakından alakalı bile değil. Bu kamplar genellikle çöplüklerin yanında bulunuyor, her türlü hastalığa davetiye çıkartıyor. İtalya’daki Romaların durumu ERRC (European Roma Rights Center / Avrupa Roman Hakları Merkezi) tarafından bir apertheid rejimi olarak değerlendiriliyor.

Avusturya’da her ne kadar Romalar azınlık olarak resmen tanınıyorlarsa da, tahammülsüzlük ve ayrımcılık son bulmuş değil. 4 Şubat 1995 günü Erwin Horvath, Karl Horvath, Peter Sarközi ve Josef Simon adlı dört Avusturya vatandaşı, sadece Roman etnik kökenlerinden ötürü hunharca katledildi. O günden bu yana Romanların durumu iyileşmiş değil ve ırkçılık giderek büyüyor.

Aynı ırkçılık ve ayrımcılık Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Slovakya veya Romanya’da da kendisini gösteriyor. Özellikle Kosova’daki Romanların durumu hiç parlak değil. 1999’da bölgeye NATO birliklerinin gelmesinden sonra Romanların durumu iyice kötüleşti. Bölgede yaşayan 150.000 Roman’ın neredeyse tümü cinayetlerin, tecavüzlerin, işkencelerin ve ırkçı takibatın ardından kaçmak zorunda kaldı. Romanların evleri yakıldı ve bir daha inşa edilmedi.

Avrupa Birliği’nin 2004 ve 2007 yılında genişlemesiyle birlikte milyonlarca Roman AB vatandaşı oldu. Ancak her AB vatandaşının hakkı olan serbest dolaşım, Romanlar için işletilmiyor. 2010 yazında Fransa’da, İtalya’da ve İskandinav ülkelerinde yaşayan binlerce Roman zorla sınır dışı edilerek Romanya ve Bulgaristan’a gönderildi. Bu ülkelerde de Romanlara yönelik ırkçı nefret giderek yükseliyor.

48 örgütten ortak açıklama: Romanlar virüsten çok açlıkla mücadele ediyor!

8 Nisan Dünya Romanlar Günü dolayısıyla ortak açıklama yapan 48 örgüt, Romanların virüsten çok açlıkla mücadele ettiğini vurgulayarak acil taleplerini sıraladı.

8 Nisan Dünya Romanlar Günü dolayısıyla 48 örgütten yapılan ortak çağrıda Romanların virüsten çok açlıkla mücadele ettiği belirtildi

Açıklamada, 8 Nisan Dünya Romanlar Günü’nün bu yıl koronovirüs ekseninde ve acil eylem planı talebiyle gündeme getirilmek istendiği belirtildi.

14 ülkeden gelen Roman delegelerin katılımıyla 8 Nisan 1971 tarihinde düzenlenen Dünya Roman Kongresi ile Romanlara yönelik olumsuz yargılara, ırkçılığa ve ayrımcılığa karşı örgütlü mücadele başladığı belirtilen açıklamada, “1990 yılındaki 4. kongreye yaklaşık 300 Roman delege katıldı ve o kongrede, 8 Nisan’ın Dünya Roman Günü olarak kutlanmasına karar verildi” hatırlatması yapıldı.

Acı dolu geçmişe sahip olan Romanlar için örgütlü mücadeleye girişmenin bir zafer olduğu ifade edilen açıklamada “O günden beri, her 8 Nisan’da bu hüzünlü zafer kutlanıyor” denildi.

ROMANLARIN TOPLUMUN AYRILMAZ PARÇASI OLDUĞU KABUL GÖRMÜYOR

Türkiye’de Romanlar toplumun ayrılmaz parçası olsa da bu durumun, hâlâ bir gerçek olarak kabul görmediğinin altı çizilen açıklamada şu ifadelere yer verildi:

“Romanlar, en temel haklarını diğer vatandaşlarla eşit ölçüde kullanamıyor. Kullanmak istese de -başta ayrımcı davranışlar olmak üzere- ciddi engellerle karşılaşıyor. Romanlar eğitim, istihdam, barınma, sağlık ve sosyal hizmetler alanındaki en temel haklara erişemediği gibi saydığımız tüm alanlarda şiddetli ayrımcılığa uğruyor.”

ROMANLAR, KORONA GÜNLERİNDE BİR KEZ DAHA AYRIMCILIKLA KARŞI KARŞIYA

Olağan dönemlerde bile haklarına erişemeyen Romanların, koronovirüsün dünyayı sardığı bir dönemde bir kez daha derin ayrımcılıkla karşı karşıya kaldığı vurgulanan açıklamada, şu örnekler aktarıldı:

“Bir ilçede ‘Romanlar zaten virüslü’ denilerek mahalle ilaçlanmıyor. Bir başka ilçede kâğıt topladıkları arabalara el konuyor, üstüne bir de ceza yazılıyor! Bazı yerlerde sosyal yardım almaya gidenler, eli boş dönüyor. Bireylerden ‘Bizi virüs öldürmezse açlık öldürecek’ isyanı yükseliyor.”

Salgın öncesinde, derin yoksulluğa rağmen bir şekilde hayatta kalma stratejisi geliştiren Romanlar için yeni bir dönem başladığı belirtilen açıklamada “Toplum, son yıllarda temel haklara erişme kaygısı taşırken artık ‘Hayatta kalabilecek miyim’ kaygısı taşıyor. 2012’den beri Roman Sivil Toplumu, ‘her an afetteymiş gibi’ davranılarak politika üretilmesini, acil eylem grubu oluşturulmasını talep ediyor. Yıl 2020, acil eylem grubu yok ama acil eylem durumu var. Bu apaçık ortada” denildi.

ACİL TALEPLER
Roman vatandaşlar için acilen harekete geçilmesi talep edilen ve bir kez daha “Ayrımcılığa artık son verin” denilen açıklamada şu acil taleplere yer verildi:

Sosyal yardımlar kapsamında Kovid-19 mücadelesi süresince bu yoksul kırılgan kesimlere düzenli nakit yardımında bulunulması,
Yoksul kesimlerin gıda temininde sorun yaşamaması için erzak desteği/sıcak yemek desteği sağlanması,
İçinde deterjan, sabun, kolonya, kağıt mendil gibi malzemelerin bulunduğu hijyen kitlerinin dağıtılması,
Su, elektrik, iletişim, doğal gaz faturalarının ödemesinin mücadele bitene kadar ertelenmesi ve ödemelerinin zamana yayılması,
Su, elektrik, iletişim, doğal gazı kesik olanlara ivedilikle su, elektrik, doğal gaz ve iletişim hizmetlerinin yeniden verilmesi,
Yoksul ve kırılgan kesimlerin ulaşabileceği mobil ve gezici sağlık hizmeti verilmesi,
Kovid-19 şüphesi gösteren evsizlerin izolasyonda olabilecekleri, düzenli ve besleyici gıdalarla beslenebilecekleri, sağlık personeli desteği olan mekanların tahsis edilmesi,
İlaç katkı paylarının Kovid-19 ile mücadele süresince kaldırılması,
Nüfus yoğunluğu oldukça yüksek olan bu mahallelerde düzenli aralıklarda dezenfeksiyon yapılması,
Mahallelerde sosyal yaşamın, dayanışmanın bir parçası olan kapı önü toplanmalarının yapılmaması konusunda bilgilendirme yapılması,
Kovid-19’dan korunma, salgının önlenmesi konusundaki kamu spotlarının düzenli olarak STK’lar ve toplum önderleri aracılığıyla yoksul kırılgan kesimlerin çevrelerinde yayılmasının temin edilmesi,
Kovid-19 sonrasında eğitimden kopan Roman çocukları için telafi eğitimi planlanıp uygulanması,
İşini kaybetmiş ailelerin tekrar iş kurana kadar Toplum Yararına Program (TYP) kapsamında değerlendirilmesi,
İvedi bir şekilde okur-yazar olmayan Romanlar için okur yazarlık kursuna başlatılması.

İMZA VEREN ÖRGÜTLER
Anadolu Abdalları Ortak Platformu – İstanbul
Anadolu Yakası Ayrom Derneği – İstanbul
Avrupa ve Balkan Roman Dernekler Birliği Federasyonu – Edirne
Çekmeköy Roman Derneği – İstanbul
Dikili Romanlar Derneği – İzmir
Diyarbakır Domlar ve Romanlar Kültür Dayanışma ve Gençlik Spor Kulübü Derneği – Diyarbakır
Dom Toplulukları Derneği -Hatay
Dudullu Roman Derneği – İstanbul
Edirne Dernekler Federasyonu – Edirne
Edirne Roman Gençliği Derneği – Edirne
Edirne Süpürgeciler Mahallesi Yardımlaşma Derneği – Edirne
Ege Bölgesi Roman Dernekleri Federasyonu
Ege Romanlar Gençlik Derneği – İzmir
Ege Romanları Selanik Derneği – İzmir
Gaziantep Müzisyen Geliştirme ve Spor Derneği – Gaziantep
Göçmen ve Roman Çocuklarına Eğitim Derneği – İstanbul
Gömeç Romanlar Kültür ve Dayanışma Derneği – Balıkesir
Gördes Çağdaş Romanlar Derneği – Manisa
Gördes Şen Romanlar Derneği – Manisa
Gülenyüz Yaşamla Mücadele Derneği – İstanbul
Hatay Dom Federasyonu – Hatay
Hatay Dom Gençleri Koruma Derneği – Hatay
Hatay Dom Kadınları Derneği – Hatay
Hatay Dom Müzisyenleri Derneği – Hatay
Hatay Ellerin Sesi Derneği – Hatay
Hatay Engellilere Gülümse Derneği – Hatay
Hatay Roman Abdal ve Domlar Birliği Yardımlaşma ve Dayanışma Dermeği – Hatay
İstanbul Anadolu Yakası Tüm Romanlar Derneği – İstanbul
İstanbul Öz Roman Çiçekçiler Derneği – İstanbul
İstanbul Roman Çiçekçiler Derneği – İstanbul
İzzetpaşa Roman Spor Derneği – İstanbul
İzzetpaşa Romanları Kalkındırma Derneği – İstanbul
Karadeniz Bölgesi Roman Kültürünü Araştırma Eğitim ve Kalkındırma Derneği – Samsun
Kilis Abdallar Dayanışma ve Spor Derneği – Kilis
Kilis Davulcular Yardımlaşma ve Spor Derneği – Kilis
Manisa Bölgesi Romanları Roman Kültürünü Koruma ve Yaşatma Derneği – Manisa
Muratlı Genç Romanlar Derneği -Tekirdağ
Roman Gençlik Derneği- Edirne
Romanlar Gençlik Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Derneği-İzmir
Selimşahlar Romanlar Derneği – Manisa
Sıfır Ayrımcılık Derneği – İstanbul
Şanlıurfa Davulcular – Zurnacılar Derneği – Şanlıurfa
Şişli Roman Kültürünü Destekleme Derneği – İstanbul
Trakya Müzisyenler Derneği
Trakya Roman Gençleri Eğitim Kültür Araştırma İstihdam ve Yardım Derneği – Edirne
Trakya Romanları Eğitim Araştırma Kültür Geliştirme Derneği – Edirne
Yenişehir Roman Kadınları Kalkındırma Derneği – İzmir
Yenişehir Romanları Kalkındırma ve Güzelleştirme Derneği – İzmir