Bağımsızlık mücadelesinde bir lider: Aliya İzzetbegoviç

Mine Köseler/BURSA-BHA

Aliya İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925'te Bosanski Samac'ta dünyaya geldi. Ailesiyle birlikte Saraybosna'ya taşınması 3 yaşındayken gerçekleşti. Gençlik yıllarında Müslüman halkın karşılaştığı ayrımcılığa karşı mücadele etmeye başladı.

II. Dünya Savaşı ve Sonrası

II. Dünya Savaşı'nın yaşandığı dönemde Hırvatistan'daki Ustaşa rejimi, Bosna Hersek'i kendi topraklarına katıp Bağımsız Hırvatistan Devleti'ni kurdu. Müslüman Boşnaklar bu dönemde ağır zulümler gördüler. Savaş sonrası dönemde ise Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti, Müslüman Boşnakların sorunlarına çözüm üretemedi. Aliya, "Genç Müslümanlar" hareketinin önemli isimlerinden biriydi ve dini bilinçlendirme faaliyetleri nedeniyle 1946 yılında hapse atıldı.

Hapisten çıktıktan sonra Ziraat Fakültesi'ne kayıt yaptıran Aliya, iki yıl sonra Hukuk Fakültesi'ne geçiş yaparak mezun oldu. 1949 yılında Halida ile evlenen Aliya'nın Leyla, Sabina ve Bakir adında üç çocuğu oldu.

İnsan Hakları Mücadelesi

Marksist-Leninist ideolojinin hakim olduğu Yugoslavya döneminde bile Aliya, insan hakları mücadelesini sürdürdü. 1970 yılında "İslam Deklarasyonu" adlı eserini yayınladı. 1980'li yıllarda Yugoslavya'da aşırı milliyetçi söylemler arttı. Aliya, "Doğu ve Batı Arasında İslam" adlı eserini yayınlamadan önce 1983 yılında tutuklanarak 14 yıl hapse mahkum edildi. 1988'de afla serbest kaldı.

Demokratik Eylem Partisi ve Bosna Hersek'in Bağımsızlığı

1990 yılında Demokratik Eylem Partisi'ni (SDA) kurdu ve ilk genel başkanı seçildi. Yugoslavya'nın dağılmasıyla Bosna Hersek'te bağımsızlık tartışmaları başladı. 1992 yılında yapılan referandumda halkın büyük çoğunluğu bağımsızlıktan yana oy kullandı. Yugoslav Halk Ordusu ve Sırp paramiliter gruplarının saldırılarına karşı Aliya, Bosnalıları direnişe davet etti.

Bosna Savaşı ve Dayton Barış Anlaşması

Bosna Savaşı sırasında büyük katliamlar ve soykırımlar yaşandı. 3,5 yıl kuşatma altında kalan Saraybosna'nın yanı sıra Prijedor, Bijelina, Zvornik, Visegrad, Srebrenitsa, Foça gibi birçok şehirde büyük katliamlar ve soykırımlar yaşandı. Yaklaşık 200 bin insan hayatını kaybetti ve 1 milyondan fazla kişi evini terk etmek zorunda kaldı.

1995 yılında Dayton Barış Anlaşması ile savaş sona erdi. Anlaşma ile Bosna Hersek, Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olmak üzere iki entiteye ayrıldı. Aliya, silahların susturulmasına katkıda bulunsa da ülkeye karmaşık bir siyasi yapı getiren Dayton Anlaşması hakkında "Bu adil bir barış değil, ancak savaşın devam etmesinden daha iyidir" ifadelerini kullandı. Aliya, Bosna Hersek'in ilk cumhurbaşkanı oldu.

Vefatından Önce Son Görüştüğü Devlet Adamı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dı

Sağlık sorunları nedeniyle 2000 yılında görevinden istifa eden Aliya, 19 Ekim 2003'te hayatını kaybetti. Oğlu Bakir İzzetbegoviç, babasının vefatından önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı çağırdığını ve ona Bosna Hersek'e sahip çıkmasını vasiyet ettiğini belirtti. Aliya, vefatından sonra vasiyeti üzerine Osmanlı askerleri ve Bosna şehitlerinin yanına gömülmek istediği için Saraybosna'daki Kovaçi Şehitliği'ne defnedildi. Sade olan mezar taşında ise ünvan yerine Arapça "Abdullah" yani "Allah'ın kulu" yazmaktadır.

Eserleri

Fikir adamı Aliya İzzetbegoviç, "Doğu ve Batı Arasında İslam", "İslam Deklarasyonu", "Özgürlüğe Kaçışım", "Tarihe Tanıklığım" ve "Köle Olmayacağız" gibi eserler bıraktı.