Çanakkale Savaşı’ndaki Osmanlı Yahudileri

2000 seneden beri Katoliklerin Yahudilere karsı düşmanlıkları vardır. Ben, Atatürk devrini yasamış kimse olarak, nufusu 700 bin olan Yahudi, ermeni, rum ve yerleşmiş diğer Avrupalılarla birlikte, İstanbul’da doğdum. Hep birlikte sokakta, mahallede, mektep sıralarında patırdı, kütürdü etmeden birlikte büyüdük. Bilhassa Yahudiler büyüdükleri toprağa bağlı kimselerdir ve bulundukları vatandan kendilerini hissederler. Hitler’in ilk ve en büyük hatası Yahudilere olan kiniydi. Şayet bunu yapmasaydı, Avrupa’yı tek bir kursun atmadan idaresi altına toplayacaktı. Bugün dünyanın her bölgesine yayilmis millet en büyük sanatkarları, is adamlarını çıkartıyor. Hatta dünyayi bile idare ediyorlar. Bunun kaynagi: Okumak, çalışmak ve malumat sahibi olarak cehalete son vermek. Çanakkale Savaşı'ndaki Osmanlı Yahudileri Çanakkale Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı Yahudileri sergisi Caddebostan Kültür Merkezi'nde (CKM) açıldı.

500. Yıl Vakfı, Kadıköy Belediyesi ve Haydarpaşa-Kadıköy Cemaati ortak girişimiyle oluşturulan Çanakkale Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı Yahudileri sergisi dün akşam Cadde Bostan Kültür Merkezi'nde düzenlenen törenle açıldı. Serginin açılışına Kadıköy Belediye Başkanı Aykurt Nuhoğlu ve Türkiye Musevileri Hahambaşısı Rav İzak Haleva da katıldı.

Serginin danışmanı Araştırmacı-Danışman Metin Delevi'nin rehberliğinde Aykurt Nuhoğlu ve İzak Haleva sergiyi gezdi ve panolardaki fotoğraflar hakkında bilgi aldı. Sergide yapılan turun ardından konuşan Haleva, savaşta hayatlarını kaybedenlerin ayrım yapılmadan saygıyla anılması gerektiğine vurgu yaparak şunları söyledi: Tabii öncelikle bu girişimi gerçekleştiren kardeşlerime takdir ve teşekkürlerimi sunuyorum. Bizleri bizlerle yüzleştirme ortamı oluşturmuş oluyorlar bence. Birinci Dünya Savaşı dediğimiz, dünyamızın o güne kadar görüp görebileceği en tahripkâr, savaş sırasında bilebildiğim kadarıyla en mükemmel hatta bir ölçüde efsanevi diyebileceğimiz savunma savaşı Çanakkale Muharebeleri'dir. Bu muharebelerin askeri tarafı konunun uzmanlarını alakadar ediyor. Beni alakadar eden tarafı ise adına insan dediğimiz hemcinslerimizin can kaybı her dinden, her ulustan, her inançtan, her renkten, yaşları, durumları, bu savaş hakkındaki duyguları ne olursa olsun, sayıları kaç olursa olsun can veren insanlar. Aradan bir asır da geçmiş olsa aziz hatıraları önünde saygıyla eğiliniz ve her ne zaman olursa olsun ruhlarını taziz etmemiz gereken insanlar. Vatan savunması için can vermiş askerler bir tanıma göre şehit düşmüş, bir kısmının ismini bile bilmediğimiz insan kardeşlerdir. Hiçbir ayrım yapmadan aziz hatıraları önünde saygıyla eğiliyor, ruhlarının selameti için hepimizin tanrısı yüce Tanrımıza içtenlikle yakarıyorum." Daha sonra söz alan Nuhoğlu ise, Anadolu'da farklı kültürlerin binlerce yıldır bir arada yaşayabildiğini belirterek şöyle konuştu: "Anadolu, tarihi itibariyle çok farklı kimliklerin, kültürlerin, dinlerin bir arada binlerce yıldır barış içinde yaşadığı bir coğrafya. Bu coğrafyada yaşayan insanlar, burayı yurt bellemişler, yurt yapmışlar, beraber savunmuşlar ve iyisini, kötüsünü, savaşını, barışını birlikte yaşamışlar. O kadar büyük kökler oluşturmuşlar ki şu günümüzde dünyada gergin bir dönemde olmamıza rağmen, geçmişten gelen birikimler bizi dimdik ayakta tutuyor ve tutmaya da devam edecek. Ben inanıyorum ki bütün bu coğrafyanın yarattığı birikim hem bölgemize hem dünyamıza örnek olacak ve geleceğin daha aydınlık olmasını sağlayacaktır. Bu sergiye emek harcayan herkese teşekkür ediyorum. Bütün bu birlikteliği gösteren, insanların ortak bir şekilde yaşamasını sağlayan herkese çok teşekkür ediyorum." Sergide, 1914 yılında başlayan Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun savaştığı cephelerden biri olan ve tarihe bir destan olarak geçen Çanakkale Cephesi'nde Osmanlı saflarında savaşan Yahudiler yer alıyor. Sergide dikkat çeken isimlerden biri Moshe Sharett'tir. Osmanlı Ordusu'nda tercümanlık yapan Sharett, daha sonra İsrail Devleti'nin ikinci başbakanı olmuştur. Bir başka önemli parça da Atatürk'ün Yahudiler hakkında söylediği sözlerdir. Bunlara benzer birçok ilginç bilgi sergide bulunabilir. Çanakkale Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı Yahudileri sergisi, 16-23 Mart tarihleri arasında Kadıköy'de Caddebostan Kültür Merkezi'nde ziyaret edilebilecek. Hakan Başak