Bugün 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü. Yani İşçi Bayramı. İşte acı rakamlarla Türkiye'deki son durum...

1980 darbesinde 40 milyon nüfusu olan Türkiye'de 4 milyon sendikalı işçi vardı. 81 milyona ulaştığımız 2018'de 1.7 milyon sendikalı işçi var Bugün Türkiye'nin dört bir yanında işçiler bayram yapacak, meydanlarda haklarını arayacak. Nasıl aramasınlar ki… Pek çok Avrupa ülkesinde sendikalı işçi oranı yüzde 90'lardayken Türkiye'de 2018 itibarıyla yüzde 12'lerde… 38 yıl önceki darbe yıllarında bile 4 milyon sendikalı işçi varken, 2018'de sendikalı işçi sayısı 1.7 milyona düştü. AKP'nin geldiği 2002'de ise her 100 çalışandan 57'si sendikalıyken 2018'de her 100 çalışandan 12'si sendikaya üye… Madenciler için “Güzel öldüler” benzetmesi yapılan AKP iktidarında toplam 20 bin 447 işçi, önlenebilir sebeplere rağmen hayatını kaybetti. TÜRKİYE'nin 1922'de “İşçi Bayramı” olarak kabul ettiği 1 Mayıs, 2008'den bu yana “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanıyor ama iş kazalarında giden canlar, insanın yüreğini parçalıyor. İşte CHP'nin hazırladığı acı rapor: 2002-2017 yılları arasında en az 20 bin 447 işçi, “önlenebilir sebeplere rağmen” yaşamını yitirdi. En az iş cinayeti, 146 ölümle AKP'nin iktidara geldiği 2002'de yaşanırken en fazla işçi ölümü, 2 bin 6 kişiyle 2017'de yaşandı… İşçide cep delik cepken delik!.. OECD ülkeleri arasında en fazla çalışılan ülke Türkiye. Buna rağmen yüzde 54'ü ay sonunu getiremiyor TÜRKİYE'de işçi olmak zor… Sendika yok, can güvenliği yok… Peki insan gibi yaşayacak gelir var mı? O da yok… Türkiye, haftalık 49.3 saatlik çalışma süresi ile OECD'nin “En fazla çalışılan ülkeler” sıralamasında zirvede. Üstelik çok çalışmaya rağmen koşullar da sağlıksız. İşçilerin yüzde 66'sı ayda 2 bin liradan daha az kazanıyor. Yüzde 54'ü ise ay sonunu getiremiyor. Borç batağındaki işçilerin evinde tencere zor kaynıyor, sorunlar bitmiyor.

İşçi hakları nelerdir? İş Kanunu’na göre işçi hakları…

Çalışanların, işten çıkarılmaları ya da kendi istekleri ile işten ayrılmaları durumunda yasalarca korunan bir çok hakkı bulunmaktadır. İşçiler bu haklarını bilmedikleri için hak kayıplarına uğramaktadır. Peki işçilerin hakları nelerdir? İşçilerin yasal haklarının ihlali durumunda neler yapılmaktadır? Hepsi haberimizde..

Bir hizmet sözleşmesi kapsamında ücret karşılığında iş yapmakla uğraşan kişiye işçi denir. Kanunen işçi, kanunun belirlediği hak ve sorumluluklara sahiptir. İşçilerin sahip olduğu haklar nelerdir? Beraberce inceleyelim… İşçi hakları arasında; – Maaş: En temel haklardan biridir. İşçi maaşını tam ve zamanında alma hakkına sahiptir ve bu süreçte yaşanacak olumsuzluklara karşı işçi dava açma hakkına sahiptir. – Sosyal sigorta: İşçinin kendisinin yanı sıra, bakmakla yükümlü olduğu kişileri de ilgilendiren en temel haklardan biridir. Kanunen işveren işçiyi çalıştırmaya başladığı günden itibaren sigortasını yaptırmak ve kesintisiz olarak sigorta primlerini yatırmak zorundadır. Bazı işverenlerce işçi hakları gözardı edilerek deneme süresinde işçilere sosyal sigorta yapılmamaktadır. Bu durum kanunlara uygun değildir. – Kıdem tazminatı: İşçilerin keyfi sebeplerle işten çıkarılması ya da haklı sebeplerle işten ayrılması durumda işverenden alacağı paradır. İşverenin işçiyi işten çıkarmasına neden olacak sebepler, genel ahlak ya da iyi niyet kurallarına aykırı hareketlerdir. İşçinin de haklı sebeplerle ayrılmasına sebep olan nedenler ise, iş yerinde haksızlığa uğrama, küfür, tehdit, hakaret ve bunun yanı sıra maaşı, primleri, ikramiyeleri ya da sigorta primlerinin ödenmemesidir. Bunlara ilaveten erkek işçiler için askerlik ve kadın işçiler için yeni evlenmiş olmak iş akdini feshetmek için geçerli sebeplerdir ve bu kişiler kıdem tazminatı alabilir. – İhbar tazminatı: Hem işçiyi hem de işvereni ilgilendiren bir durumdur. İşçi işi bırakmadan belli bir süre önce; işveren de işçiyi işten çıkartmadan belli bir süre önce haber verme sorumluluğu vardır. Bu sorumluluğa uyulmadığı takdirde karşı taraf zarara uğratılmış sayılır ve ihbar tazminatı hakkı doğar. İşten ayrılma ya da işten çıkarma sürelerinin ne kadar olduğu işin ne süredir yapıldığına bağlanmıştır. İş arama hakkı: İşçi hakları arasında yer alır ve işçiyi işten çıkaran işveren, işçiye işten çıkarıldığını bildirdikten sonra iş arama izni vermek zorundadır. Bu iş arama izni iş saatleri içerisindedir ve herhangi bir ücret kesintisi yapılamaz.– Fazla mesai ücreti: Temel işçi hakları arasında yer alır ve fazla mesai ücretini de beraberinde getirir. Fazla mesai ücreti işçinin normal çalışma ücretinin iki katı olarak hesaplanmaktadır. Burada önemli bir hususu da belirtmekte fayda var; işçi yaptığı fazla mesai karşılığı fazladan dinlenme talep etme hakkına sahiptir.   – Yıllık ücretli izin: İşçilerin kanunla belirtildiği şekilde ve sürelerde dinlenme hakkı bulunmaktadır. Bu doğrultuda yıllık, haftalık ve gün içi dinlenme işçi hakları kapsamındadır. Yıllık ücretli izin hakkı işin ne süredir yapıldığına ve aynı işyerinde bir yılı tamamlamış olmasına bağlıdır. İşçi hakları kapsamında yıllık izin süresi bitimine müteakip 4 gün ücretsiz izin hakkı da bulunmaktadır. Yıllık iznin kullandırılmaması halinde işçinin yıllık izin süresi karşılığında alması gereken ücret için dava hakkı bulunmaktadır.   Hafta tatili: İşçi hakları kapsamında işçilerin yasal olarak en az haftada bir gün ücretli izin hakkı bulunmaktadır. – Ara dinlenmesi: İşçiye gün içerisinde dinlenmek için süre tanınması da işçi hakları arasındadır. İşyerinde ara dinlenme süreleri, günlük çalışma saatine bağlı olarak belirlenir. Ancak mesai süresine dahil edilmez. – Resmi tatil ve bayram tatilleri: İşçinin resmi tatiller ile bayram günlerinde tatil yapma hakkı vardır. Bu günlerde çalışan işçi misli ile birlikte ücret talep etme hakkına sahiptir. – Maddi-manevi zararların tanzimi:İş süresince işçinin başına gelebilecek kazalar için işçinin maddi manevi tazminat talep etme hakkı da işçi hakları kapsamında düzenlenmiştir. İşçi, iş kazası sonucunda ortaya çıkan maddi zararlarının giderilmesini talep edebilir. Kaza sonucu işçinin ölümü halinde de işçinin varisleri tarafından cenaze masrafları, ölümünden önceki tedavi giderleri ve ölüm dolayısıyla yaşanacak gelir kaybı talep edilebilmektedir. Öte yandan işçinin manevi tazminat davası açma hakkı da bulunmaktadır. İşçi ölmüş ise yakınları, yaşadıkları üzüntü için manevi tazminat davası açabilir. – İşe iade hakkı: Haklı bir sebep olmaksızın işten çıkarılan işçi işe geri dönüş için dava açabilir. İlgili mahkeme durumu değerlendirerek kararını verir ve işçiyi haklı bulması durumunda belli bir süre içerisinde işçinin yeniden işe alınmasını emreder. Aksi durumunda işçinin zararını ortadan kaldıracak bir para ödenmesine karar verilir. İŞ SÖZLEŞMESİ HAKSIZ YERE FESHEDİLİRSE ÇALIŞANIN HAKLARI NELERDİR?   iŞÇİ, HAKLARINI İYİ BİLMELİ VE TAVİZSİZ OLMALI Özetle ilgili kanunlar işçi hakları konusunda düzenlemeler içermektedir. Yani işçi hakları kanunlarla garanti altına alınmıştır. İşçi sahip olduğu haklar konusunda bilgili ve uyanık olmak zorundadır. Türkiye’de işçi hakları ihlalleri sık sık yaşanan bir durumdur. Bu ihlaller neticesinde hem maddi hem manevi sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu da beraberinde mağduriyetleri getirmektedir. Yaşanan işçi hakları ihlalleri arasında maaşların zamanında yatırılmaması, yüksek ücretlerle çalışanların sigorta primlerinin asgari ücret üzerinden ödenmesi, iş yerinde uygulanan baskılar (mobbing), kıdem tazminatı konusunda yaşanan sorunlar sayılabilir. Bu nedenle işçi hakları işçiler tarafından iyi bilinmeli ve yasal hakları konusunda taviz vermemeleri gerekir. YASAL YOLLAR AÇIK İşçi hakları konusunda yaşanabilecek sorunlarda haksızlığa uğrayan işçi, iş hukuku konusunda uzman avukatlardan yardım alabilir ve işçi hakları için mahkeme yoluna gidebilir.