Anasayfa /Yaşam / TÜRK MİTOLOJİSİ’NDE “KARTAL”

TÜRK MİTOLOJİSİ’NDE “KARTAL”

BEĞENDİM

Sözcük anlamı: “karakuş”; Karakuş, bürküt/bürgüt Türkler tarafından kartala eş anlamlı kullanılan sözcüklerdir. Sibirya halklarında muhteşem bir yeri olan bu kuş, Kaşgârlı Mahmud tarafından “Karakuş Yılduz” olarak Yunan mitolojisindeki Jüpiter karakterli kartalını andıran Jüpiter gezegeninin belgesi olarak anılır.

Uluslararası katalogda (AaTh) 301 numaralı masal türünün genişletilmiş bir yorumu olan Kırgız kahramanlık şiiri “Er- Töştük”te olduğu gibi, aynı masalın bazı Anadolu yorumlarında da (TTV No.72), öbür dünyanın kahramanını yeryüzüne getiren kuş bir kartala benzetilir.

Bir Anadolu halk türküsünde -bir mitolojik yaratığı veya basit bir poetik resmi hatırlatan- bu kuştan şöyle bahsedilir:

“Yüksek dağın zirvesinde haşmetli kartal yeryüzünü kap lamak üzere kanatlarını açtı.”

Kartal, Oğuz boylarının kuş amblemlerinden (eski Türkçede: ongon) biriydi: bunu, Raşid-ad-Din Fadallah’ın Ay Han’ın dört anlatımından ve Abu’l-Gazi Bahadır Han’ın Gün Han’ın devamı olan Salur boyu aktarımlarından anlıyoruz. Salurlar ve hanları Kazan Han için yazıldığı düşünülen Dede Korkut kitabında, Oğuzların bu kuş için duydukları saygının bir kanıtı olarak anlaşılması gereken, “alaca benekli kartalın faziletlerini taşıyan kişiler” anlamında kahramanlar için çoğunlukla “Çal Karakuş erdemlü” ifadesi kullanılır.

PERTEV N. BORATAV

KARTAL